2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik doğrultusunda anıt ağaçlar, ağaç toplulukları ve doğal mağaralar tabiat varlığı olarak tescil edilmektedir.
Bakanlık tarafından “ Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğin” 16.maddesi kapsamında gerçekleştirilir.
(*) Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğin Geçici madde 2 kapsamında belirlenen komisyon.
“ Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğin” 6, 7, 8, 9. Maddelerine göre doğal sitler, 11. Maddesine anıt ağaçlar, 12. Madde de mağaraların tespit kriterleri verilmiştir. Alanın biyo-ekolojik veya jeolojik jeomorfolojik, hidrolojik, hidrojeolojik, açıdan bilimsel temelli raporu ile mevcut durumunu ortaya konulacaktır. Bu çalışma sonrası TVKB Komisyonun kararı Genel Müdürlüğe iletilir, Bakanın onayına sunulur.
Araştırma ekibinin kurulması zorunludur, ( Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğin” madde 16.madde). Tespit ve tescil çalışmaları için araştırma ekibinin oluşturulması Genel Müdürün onayı ile mümkündür. Bölge komisyonuna araştırma çalışmaları tamamlandıktan sonra intikal ettirilecektir.
Tespit çalışması başlamamış alanlarda komisyonun yetkisi yoktur. Ancak İl Müdürlüğünün diğer meri mevzuat kapsamında zorunlulukları vardır.
Tescil işlemi tamamlanmamış alanlarda komisyonun yetkisi yoktur.
Gerçek ve Tüzel kişiler sit alanı ve tabiat varlığı tespit talebinde bulunabilirler. Dilekçe verilmesi yeterlidir.
Genel Müdürlük gerekli gördüğü durumlarda talep olmaksızın da tespit yapabilir. 17. Maddede açıkça belirtilmiştir
Araştırma ekibinde “Korunan Alanların Tespit,Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğin 16.Maddesinin (a) ve (b) bentlerindeki koşulları sağlayan uzmanlar araştırma ekibinde görev alabilirler.
Araştırma çalışmaları giderleri Genel Müdürlük bütçesinden karşılanarak Genel Müdürlükçe gerçekleştirilecektir.
Doğal sit alanı ve tabiat varlıklarının tespit ve tescili Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Ancak yapı yasağı var ise Bakanlar Kurulu Kararı ile tescil edilmektedir. Özel Çevre Koruma Bölgelerinin tespiti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü) tarafından yapılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile tescil edilmektedir.
Milli Park alanlarının tespiti Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından yapılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi ile Bakanlar Kurulu Kararı ile tescil edilmektedir.
Orman ve Orman rejimi içinde kalan yerlerde tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve sulak alanların tespiti ve tescili Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.Orman ve orman rejimi dışında kalan yerlerde tabiat parkı, tabiatı koruma alanı, tabiat anıtı ve sulak alanların tespiti Orman ve Su işleri Bakanlığı tarafından yapılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi ile Bakanlar Kurulu Kararı ile tescil edilmektedir.
Korunan alanların tespit, tescil ve onayına ilişkin usul ve esaslara dair yönetmelik hükümleri gereğince, Tescil değişikliği talep edilen alan için en az 4 mevsimi kapsayan ekolojik temelli bilimsel araştırma raporu hazırlanır. Bilimsel araştırma raporu TVKB komisyonunca değerlendirilir. Bölge komisyonun uygun görüşüyle Bakanlığa teklif edilir ve Bakanın onayıyla alan tescil edilmiş olur.
Doğal sit alanı, tabiat varlığı ve bunların koruma alanlarının tescili, tescil değişikliği veya tescilinin kaldırılmasının uygun olduğu yönünde alınan Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge komisyonu kararı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir. Genel Müdürlük tarafından karar incelenerek eksik ve hata görülmesi halinde tekrar ilgili Bölge Komisyonuna sunulmaktadır. Karar ve ekleri Genel Müdürlük tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanı onayına sunulmaktadır. Bakan onayı ile tescil gerçekleşmektedir. Ancak kararda yapı yasağı öngörülüyor ise; karar Çevre ve Şehircilik Bakanının teklifi ile Bakanlar Kuruluna sunulmakta ve Bakanlar Kurulu Kararı ile tescil gerçekleşmektedir. Karar dağıtımı, ilanı ve tapu işlemlerini gerçekleştirmek üzere ilgili İl Müdürlüğüne gönderilmektedir.
08/08/2011 tarihine kadar 2863 sayılı kanuna göre Kültür ve Turizm Bakanlığınca tespiti yapılan taşınmaz tabiat varlıkları ve doğal sit alanları Koruma Bölge Kurullarınca değerlendirilerek Koruma Bölge Kurulu kararı ile tescil edilmekteydi. 08/08/2011 tarihinde 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda yapılan değişikle; doğal sit alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili olarak Kanunda öngörülen iş, işlem ve kararlar bakımından görevli ve yetkili bakanlık Kültür ve Turizm Bakanlığı iken Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olarak değiştirilmiştir.