Konya’da 1967 yılında doğdu. Konya İmam Hatip Lisesini bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi bölümünden mezun oldu. Eğitim hayatını sürdürürken diğer yandan araştırmacı gazeteci-yazar olarak iç politika alanlarında çalışmalar yürüttü. Türkiye ve dünya gündemi ile ilgili röportajlar yaptı, makaleler yayımladı. 1997-2004 yılları arasında aile şirketlerinin başında bulundu. Ayrıca özel bir eğitim kurumunda Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı. Konya Sanayi Odasına danışmanlık hizmeti verdi. Aynı zamanda Konya Sanayi Odasının basılı yayınlarını yönetti ve Lonca Dergisi genel yayın yönetmenliğini yaptı. 2004 Mahalli İdareler Seçimlerinde Meram Belediye Başkanlığına seçildi. Belediye Başkanlığı döneminde Meram Et-Balık Kurumu Bölgesi Kentsel Dönüşüm Projesi, Çaybaşı Kentsel Dönüşüm Projesi, Hatıp ve Gödene Bölgesi Toplu Konut Projelerinin hayata geçirilme çalışmalarına öncülük etti.

2009-2014 yılları arasında Kayseri Büyükşehir Şirketler Genel Koordinatörlüğü ve KASKİ Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı.  Erciyes Kayak Merkezi Projesi Sosyal Tesisler yapım ve koordinasyonunu üstlendi. Kayseri Büyükşehir Belediyesi bünyesinde aile ve gençlik faaliyetlerini yapılandırdı. Bu kapsamda hayata geçirdiği “Yerel Yönetimler'de Gençlik” ve “Huzur Çınarı” projeleriyle Kayseri Büyükşehir Belediyesi; AK Parti Genel Merkezi tarafından birincilik ödülüne layık görüldü.

2016-2018 yılları arasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı ve İLBANK Yönetim Kurulu Başkanvekili olarak görev yaptı. Şehircilik çalışmaları kapsamında Türkiye'nin en büyük bilimsel buluşmalarından biri olan Şehircilik Şurası Yönlendirme Kurulu Başkanlığı görevini yürüttü. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından “yatay mimari ve medeniyet tasavvuru” ifadesi ile ortaya konulan vizyonun, şehircilik uygulamalarında hayata geçirilmesi maksadı ile “Bizim Şehir” araştırma biriminin kurulmasını sağladı. Bizim Şehir Proje Yönlendirme Kurulu Başkanlığını yürüttü. Yine Türkiye Akıllı Şehir Stratejisi ve Eylem Planı’nın hazırlanmasına öncülük etti. 

2018 ve 2019 yılları arasında Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Genel Sekreteri olarak görev yaptı. Cumhurbaşkanlığı Yerel Yönetim Politikaları Kurul üyeliğini 2018’den itibaren yürütmektedir.

22 Haziran 2023 tarihinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Bakan Yardımcısı olarak atanmıştır.

İngilizce ve Arapça bilen Refik Tuzcuoğlu;

•             Medeniyet Perspektifimizde Şehir ve İnsan

•             Dünya ve Türkiye Nereye Gidiyor?

•             Şehircilik Şurası Işığında Geleceğin Şehirleri

•             Osmanlı Şehri ve Medeniyet Tasavvurumuz

•             Türkiye’nin Yeni Şehircilik Vizyonu

•             Yerel Yönetimler ve Türkiye Yüzyılı

gibi alanlarda konferanslar ve seminerler vermiştir.

Refik TUZCUOĞLU evli ve 3 çocuk babasıdır.